Welkom
in 't Waar
gemeente
Oldambt
't Waar (Gronings:
t Woar) is een streekdorp in de gemeente Oldambt in
de provincie Groningen (Nederland), gelegen in het
kleigedeelte van het Oldambt. 't Waar vormt een dubbeldorp
met Nieuw-Scheemda, waartoe het vanouds ook kerkelijk
behoorde.
Het dorp ligt op een
inversierug in de ingepolderde Dollard, gevormd door
de oeverwal van het riviertje de Munter Ae. De oudste
kern is de Molenhorn, mogelijk gelegen op een wierde.
De molen wordt al genoemd in 1598.
De naam van het
dorp verwijst naar een keersluis in het Termunterzijldiep,
gebouwd in 1622 om de afwatering te reguleren. Om
te voorkomen dat de lager gelegen dorpen Noordbroek
en Nieuw-Scheemda last kregen van het veenwater uit
Scheemda, Meeden en Zuidbroek, werd de bovenloop van
het diep op vaste tijden afgesloten. Daardoor kon
het water uit de lage delen van het gebied ongestoord
naar zee stromen. Woar of waar (vgl. bewaren) is een
oud synoniem voor keersluis.
't Waar ontwikkelde
zich rond 1700 tot een bedrijvig handelsplaatsje met
een school, een pelmolen en een omvangrijke middenstand.
Ook stond hier een herenhuis, dat werd bewoond door
de invloedrijke familie Geertsema uit de stad Groningen.
Bij het pachtersoproer van 1748 werd het huis geplunderd
en het bijbehorende park met de duiventil vernield.
Op het terrein verrees later een houtzaagmolen. Vanaf
1963 was hier de jachtwerf Waarschip te vinden. De
restanten van het park zijn nog te zien.
De dorpskern
ligt tussen het Termunterzijldiep en het Buiten Nieuwediep
of Ol Daipke. Het laatste kanaal uit 1665 was aanvankelijk
bedoeld om scheepvaartverkeer naar Groningen mogelijk
te maken. Het onderhoud liet echter vaak te wensen
over.
Langs 't Waar
lag de spoorlijn Zuidbroek - Delfzijl waaraan 't Waar
een stopplaats deelde met Nieuw-Scheemda, met stopplaats
Nieuw Scheemda-'t Waar. De stopplaats is in 1934 gesloten
en later is ook de spoorlijn opgebroken